Νταϊάνα Λέντον: Οι Μαπούτσε έχουν αφεθεί στη μέση της εθνικιστικής διαμάχης Αργεντινής – Χιλής

 

 

 

 Νταϊάνα Λέντον: Οι Μαπούτσε έχουν αφεθεί στη μέση της εθνικιστικής διαμάχης Αργεντινής – Χιλής

Αργεντινή και η Χιλή πρέπει να αναγνωρίσουν το ιστορικό χρέος που εξακολουθούν να έχουν προς τον λαό των Μαπούτσε, λέει στην «Εποχή» η Νταϊάνα Λέντον, καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και μέλος του Δικτύου Ερευνητών στη Γενοκτονία και την Πολιτική των Αυτόχθονων. Παράλληλα, αναφέρεται στις επιθέσεις που δέχονται το τελευταίο διάστημα οι αυτόχθονες πληθυσμοί, στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και στο πώς ο εθνικιστικός λόγος αναπαράγει τις εκφράσεις φυλετικού μίσους στην περιοχή.

 

 

Πώς είναι σήμερα η κατάσταση στην Παταγονία, μετά τις δεκαετίες διακρίσεων και αποκλεισμών που βίωσαν οι αυτόχθονες πληθυσμοί;

Αν υπάρχει ο επίγειος παράδεισος, αυτός είναι στην Παταγονία. Ένα τοπίο άγριας ομορφιάς, προστατευμένο από τις τεράστιες αποστάσεις, αλλά και από τον ντόπιο πληθυσμό του, που είναι αφοσιωμένος σε μεγάλο βαθμό στην οικολογία και στην προστασία της φύσης. Η περιοχή διασχίζεται από Βορρά προς Νότο από τα σύνορα μεταξύ της Χιλής και της Αργεντινής, κατά μήκος της οροσειράς των Άνδεων και είναι γεμάτη από πολύ σημαντικές πηγές πόσιμου νερού. Αυτά τα σύνορα χώρισαν επίσης τους αυτόχθονες πληθυσμούς της περιοχής στη μέση και οι πιο γνωστοί από αυτούς είναι οι Μαπούτσε και οι Τεχουέλτσε. Όλοι αυτοί οι λαοί υπέστησαν μια φρικτή γενοκτονία σε όλη τη διάρκεια του 19^ο αιώνα και μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, και ειδικά μετά το τέλος της τελευταίας στρατιωτικής δικτατορίας το 1983 στην Αργεντινή, οι νέες γενιές των Μαπούτσε και των Τεχουέλτσε σταδιακά αποκτούν δικαιώματα και ανακτούν τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα έθιμα, τα κυβερνητικά τους συστήματα, ακόμη και τα παραδοσιακά τους συστήματα δικαιοσύνης. 

 Η Παταγονία διαθέτει πολύ μεγάλο πλούτο. Εκτεταμένες γεωργικές και κτηνοτροφικές πεδιάδες, εξόρυξη χρυσού, αργύρου και ορυκτών κατασκευαστικών υλικών, μεγάλα αποθέματα πετρελαίου, πολυτελή τουριστική ανάπτυξη και ιδιαίτερα στρατηγικά αποθέματα δασών, παγετώνων και πηγών πόσιμου νερού. Η γενοκτονία έγινε για να εκδιώξουν τους γηγενείς λαούς από εκείνες τις περιοχές που ήταν κατάλληλες για τη γεωργία και την εκτεταμένη εκτροφή βοοειδών, οι οποίες ήταν θεμελιώδους σημασίας για την εξαγωγική οικονομία της Αργεντινής με βάση τον διεθνή καταμερισμό εργασίας στο πλαίσιο της 2^ης βιομηχανικής επανάστασης και της επέκτασης του καπιταλισμού στην Αμερική. 

Ωστόσο, επιτράπηκε στους επιζώντες να ζουν σε όλο και πιο περιορισμένες περιοχές, αλλά ξεχασμένες από την αγορά. Καθώς προχωρούσε ο 20^ος αιώνας, η ανάπτυξη της μεταλλευτικής και πετρελαϊκής βιομηχανίας αποτελούσε μια ολοένα και πιο σοβαρή απειλή για τα εδάφη που είχαν προηγουμένως παραχωρηθεί στις κοινότητες των ιθαγενών. Και αποφασιστικά, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1990, η ανακάλυψη των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται στις αγροτικές επιχειρήσεις (διαγονιδιακοί οργανισμοί), στο πετρέλαιο (υδραυλική θραύση) και στην εξόρυξη (ανοικτή χύτευση), ώθησε τα παραγωγικά σύνορα και προχώρησε στα λιγοστά εδάφη που παρέμεναν στους αυτόχθονες. Αυτό προστίθεται στην αυξανόμενη τάση του δημόσιου λόγου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης προς φασιστικές θέσεις, οι οποίες ευνοούν την εμφάνιση εκφράσεων φυλετικού μίσους.

Από που ξεκίνησαν οι επιθέσεις του τελευταίου διαστήματος εναντίον των Μαπούτσε, σε τι στοχεύουν και ποια συμφέροντα εξυπηρετούν;

Οι επιθέσεις ξεκίνησαν σαφώς από κλάδους με συμφέροντα στον τομέα των ακινήτων, καθώς και από επιχειρηματίες του πετρελαίου, του τουρισμού, του αγροτικού τομέα, της εξόρυξης και της δασοκομικής βιομηχανίας. Όλοι αυτοί καταφεύγουν στο δικαστικό σύστημα, κάνουν καταγγελίες εναντίον των ιθαγενών κοινοτήτων, κατηγορώντας τις ότι σφετερίζονται τον ίδιο τον τόπο όπου γεννήθηκαν, βγάζουν εντολές έξωσης και όταν οι Μαπούτσε αρνούνται να φύγουν, ζητούν από την αστυνομία και από τον κρατικό στρατό να τους καταστείλει ή προσλαμβάνουν ακόμα και παραστρατιωτικά σώματα και πληρωμένους δολοφόνους. Αυτό ακριβώς συνέβη πριν από ένα μήνα, όταν δύο εκτελεστές δολοφόνησαν έναν νεαρό Μαπούτσε, τον Ελίας Γκαράι, και τραυμάτισαν σοβαρά, και χωρίς λόγο, έναν άλλον στην κοινότητα Quemquemtrew. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να εκφοβίσουν τους νέους, ώστε να μην αντιστέκονται στις εξώσεις.

Πώς αντιμετωπίζουν τα πολιτικά κόμματα στην Αργεντινή την εκστρατεία μίσους εναντίον των Μαπούτσε; Και ποιες είναι οι ευθύνες του κράτους και των κυβερνήσεων για τον διαχρονικό ρατσισμό εναντίον τους;

Ο λαός των Μαπούτσε υποφέρει από ένα συγκεκριμένο στίγμα και αυτό είναι ότι έχει αφεθεί στη μέση της εθνικιστικής διαμάχης μεταξύ δύο κρατών: της Χιλής και της Αργεντινής. Ο ξενοφοβικός και παρανοϊκός κόσμος, φοβούμενος ότι θα χάσει την εδαφική κυριαρχία και στα δύο γειτονικά κράτη, δεν εμπιστεύεται τους Μαπούτσε επειδή δεν τους θεωρεί επαρκώς πατριώτες. Και στις δύο χώρες οι Μαπούτσε κατηγορούνται ότι ανήκουν στην ξένη πλευρά. Αυτό, που είναι μια αβάσιμη ανοησία τόσο από ιστορική, όσο και από εθνογραφική άποψη, συμβάλλει για να έχουμε ένα μεγάλο μέρος του χιλιανού και του αργεντίνικου λαού, που σαφώς δεν συμμετέχει στα κέρδη των προνομιούχων τομέων, το οποίο καταναλώνει αυτόν τον λόγο και υποστηρίζει διάφορες μισαλλόδοξες αντιλήψεις κατά των Μαπούτσε, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο υπερασπίζεται τη χώρα του. 

Αυτός ο εθνικιστικός λόγος έχει διαπεράσει μεγάλο τμήμα της πολιτικής σκέψης και παρόλο που έχει διαψευσθεί ευρέως από τον ακαδημαϊκό κόσμο πριν από αρκετές δεκαετίες, εξακολουθεί να επηρεάζει την έλλειψη αλληλεγγύης προς τον λαό των Μαπούτσε από την πλευρά ενός μεγάλου μέρους της πολιτικής τάξης. Επίσης, πολλοί πολιτικοί αισθάνονται ότι δεν τους αφορά καθόλου, ή ότι τους αφορά ελάχιστα, η κατάσταση των αυτόχθονων πληθυσμών, επειδή πιστεύουν ότι είναι λίγοι και δεν επηρεάζουν τα εκλογικά αποτελέσματα (στην Αργεντινή, οι αυτόχθονες πληθυσμοί φθάνουν συνολικά λιγότερο από το 3% του συνολικού πληθυσμού).

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο λαός των Μαπούτσε;

Οι Μαπούτσε αντιμετωπίζουν, εκτός από τον ρατσισμό και τον κίνδυνο πολιτικής βίας εναντίον τους, όλα τα δεινά που προέρχονται από τη φτώχεια, όπως την πείνα, την ανεργία και τις ασθένειες που μπορούν να προληφθούν. Για παράδειγμα, υπάρχει υψηλό ποσοστό ασθενών με φυματίωση, πολύ υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο. Υφίστανται επίσης τις επιπτώσεις της ρύπανσης των εδαφών τους από τη δράση της εξόρυξης και της εκμετάλλευσης του πετρελαίου, με συνέπεια τις ασθένειες των πνευμόνων, τον καρκίνο, και τα τοξικά μέταλλα στο αίμα τους.

Πώς θα μπορούσε να βρεθεί μια λύση για τις εδαφικές συγκρούσεις και ποια θεωρείς ότι θα μπορούσε να είναι αυτή;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει το κράτος της Αργεντινής, καθώς και της Χιλής, είναι να αναγνωρίσει τη γενοκτονία και, επομένως, το ιστορικό χρέος που εξακολουθεί να έχει προς τον λαό των Μαπούτσε, που απαιτεί αποκατάσταση και αποζημιώσεις για αυτήν την εκκρεμή υπόθεση. Δεύτερον, να εφαρμόσει για τον λαό των Μαπούτσε, καθώς και για τους άλλους 39 αυτόχθονες λαούς της χώρας, τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στο εθνικό Σύνταγμα, δηλαδή το δικαίωμα να προηγηθεί διαβούλευση μαζί τους πριν από κάθε απόφαση που επηρεάζει τα συμφέροντά τους. Τρίτον, να δεσμευτεί ενεργά ότι θα σταματήσουν οι συμβολικές, πραγματικές, λεκτικές και μιντιακές επιθέσεις που νομιμοποιούν τις διακρίσεις κατά των Μαπούτσε και προετοιμάζουν το έδαφος για αυτές.

Πηγή:  epohi.gr