ΜAPUCHE: Ενας εξεγερμένος λαός
Οι Mapuche είναι ένας ιθαγενικός λαός της Νοτίου Αμερικής που ζει στην οροσειρά των Άνδεων στις διοικητικές περιφέρειες της Αργεντινής και της Χιλής. Απο την πρώτη εισβολή των Ισπανών conquistadores μέχρι σήμερα δεν έχει σταματήσει να αντιστέκεται και να παλεύει για τα δικαιώματα του, διεκδικώντας καταρχάς την κλεμμένη γη του άλλα και την αυτονομία του.
Απο την μπροσουρα Νο 17 ΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ MAPUCHE ΣΤΗ ΧΙΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ και απο την μπροσούρα Νο 8 "Contra Cumbre" 500 χρόνια μετά τον Κολόμβο...μια συνάντηση στην Ισπανία με ινδιάνικα κινήματα απ΄τη "Λατινική Αμερική"των Εναλλακτικών Εκδόσεων - Νότιος Άνεμος δανειστήκαμε κάποια αποσπάσματα που τα παραθέτουμε παρακάτω με σκοπό την εξοικείωση και την καλύτερη ενημέρωση όσων ενδιαφέρονται για το ιθαγενικό ζήτημα.
Συμβούλιο όλων των εδαφών Mapuche - Χιλή
ΤΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΟΛΟΜΒΙΑΝΗ ΕΠΟΧΗ
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΑΠΟΥΤΣΕ
ΣΥΝΤΟΜΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
ΕΝΑ ΑΙΤΗΜΑ: ΤΗ ΓΗ ΜΑΣ!
P U L M A R I -Ο αγώνας για την επανάκτηση των εδαφών
Η κλοπή της γης
Η Χιλή των Μαπούτσε
ΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ ΜAPUCHE-“ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ”
ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΩΝ «ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΗΣ ΓΗΣ»
Consejo de Todas la Tierras Mapuche - Chile
Συμβούλιο όλων των εδαφών Mapuche
- Χιλή
Εισήγηση Elisa Loncom
Η οργάνωση αυτή των Mapuche (Άνθρωποι της Γης) δημιουργήθηκε και συνεχίζει να λειτουργεί σύμφωνα με την παραδοσιακή αντίληψη "εξουσίας" αυτού του λαού. Οι παραδοσιακές αρχές που αναγνωρίζονται απ' αυτόν είναι: Οι Lonco (πολιτικός αρχηγός, φύλαρχος κάθε κοινότητας) - Machi (υπεύθυνη της ιατρικής, της εκπαίδευσης και της φιλοσοφίας) - Ngenpin (πολιτικοθρησκευτικός αρχηγός) -- Werken (ποιητής και αφηγητής της σκέψης των Mapuche) και Weupife (ιστορικός και θεματοφύλακας της μνήμης και της παράδοσης των Mapuche).
Η οργάνωση δημιουργήθηκε πριν 109 χρόνια, όταν οι Mapuche εκδιώχθηκαν από τη γη τους κι έτσι δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν τον τρόπο της κοινωνικής και αγροτοοικονομικής οργάνωσης που ήθελαν. Το σχέδιο του διωγμού τους έμεινε γνωστό ως "Ειρήνευση της περιοχής Araucania" (1881). Το σχέδιο ολοκληρώθηκε με την κατάκτηση των εδαφών των Mapuche μετά από 91 χρόνια σκληρών αγώνων αντίστασης.
Σήμερα η γη που κατέχουν είναι ελάχιστη και δεν τους αναγνωρίζεται σαν συλλογική ιδιοκτησία εδαφών της φυλής τους, αλλά σαν ατομικές ιδιοκτησίες ινδιάνων της φυλής. είναι φανερή η προσπάθεια που γίνεται ώστε οι Mapuche να μην οργανωθούν με τα παραδοσιακά τους κοινωνικά μοντέλα, αλλά με μοντέλα δυτικά και χριστιανικά.
Το 1991 οι Mapuche αντιστάθηκαν και αντέδρασαν στην επίσκεψη του Ισπανού διαδόχου αρνούμενοι να αναγνωρίσουν την ισχύ και την εξουσία της μισητής ισπανικής κορώνας.
Στις 16 Ιουνίου του 1992 δεκαοχτώ κοινότητες ζήτησαν πίσω τη γη τους με συντονισμένες κινήσεις και εκδηλώσεις. Στα γεγονότα που ακολούθησαν, συνελήφθησαν 130 άτομα (μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά), 13 από αυτούς παραμένουν έως τώρα (τέλη Ιούλη) στις φυλακές του Χιλιανού κράτους.
Η οργάνωση των Mapuche ως προς τη δομή αλλά και από κάθε άποψη πολιτική, πολιτιστική, γλωσσολογική, φιλοσοφική, θρησκευτική και οικονομική ακολουθεί τους τρόπους που ο λαός αυτό είχε όταν ήταν οργανωμένος στις δικές του κοινότητες.
Χωρίζονται σε Pehuanche (Άνθρωποι του Pehuen) Huenteche (Άνθρωποι του Mano) Nagche, Huilliche (Άνθρωποι του Νοτου) Lafquenche (Άνθρωποι της Θαλασσας ). Αναγνωρίζοντας ότι έχουν κοινούς πολιτιστικούς προγόνους στοιχείο που τους οδήγησε στη δική τους ιστορική ανάπτυξη ως λαού, αναγνωρίζουν το κοινό όσο και το ξεχωριστό παρελθόν της κάθε φυλής, καθώς και την αναγκαιότητα να παλέψουν μαζί απέναντι στην κατάκτηση.
Πολιτικά αυτοορίζονται ως ιδιαίτερος λαός - εθνότητα δίνοντας συγκεκριμένη απάντηση στην εσωτερική και εξωτερική αποικιοκρατία. Η ιδεολογική τους έμπνευση πηγάζει από την κουλτούρα Mapuche όπως αυτή εκφράζεται στη συλλογική μνήμη των κοινοτήτων - κληρονόμων.
Αυτοί που απαρτίζουν αυτήν την κίνηση δεν θεωρούν τους εαυτούς τους ούτε υπερασπιστές, ούτε προστάτες των Mapuche -γεγονός που αν συνέβαινε θα αποτελούσε ένδειξη πατερναλισμού και απαρχή έκφρασης της εσωτερικής χειραγώγησης.
Αυτοορίζονται σαν λαός - έθνος γνήσιο αφού έχουν δική τους αυτόνομη ιστορική εξέλιξη δικούς τους θεσμούς δόμησης της κοινωνίας, δική τους γλώσσα, θρησκεία και φιλοσοφία.
Η γλώσσα τους ονομάζεται Mapudugun (ομιλία της γης). Γεννήθηκε και είναι άρρηκτα δεμένη η εξέλιξή της με την γη των Mapuche από την οποία εκδιώχθηκαν. Η φιλοσοφική τους αντίληψη που ονομάζεται και θρησκεία, έχει άμεση και στενή σχέση με τη μητέρα - φύση.
Η οργάνωσή τους αποτελεί κίνηση πολιτικού χαρακτήρα, το περιεχόμενο του αγώνα τους είναι εθνικοαπελευθερωτικό με πρωταρχικές θέσεις αυτές της κοινωνικής αυτοοργάνωσης και της αυτοδιάθεσης. Κεντρικό ζήτημα του αγώνα τους είναι η επανάκτηση των γαιών τους γιατί από τη σχέση με τη γη αντλεί ο Mapuche το είναι και τα πιστεύω του.
Το μήνυμα που έστειλαν στη Μαδρίτη ήταν ανιχνευτικό, θέλουν να δείξουν ότι υπάρχουν και ότι αγωνίζονται ασταμάτητα για να πάρουν πίσω τη γη τους και τα δικαιώματά τους, ότι η ταυτότητά τους πηγάζει από την παράδοσή τους και είναι ολοκληρωμένη, καλύπτει όλους τους τομείς και τέλος ότι στο δίκαιο αγώνα τους θέλουν συμπαραστάτες γιατί θεωρούν την έκβασή του σημαντική, όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά και για τις λιγοστές εναπομείνασες ανθρώπινες αξίες που ευαγγελίζεται ο δυτικός πολιτισμός.
Σε μια συνάντηση των μελών της οργάνωσης στην πόλη Temuco στις 3 Ιούνη του 92 συντάχθηκε μια πρόταση - επιβεβαίωση των προτεραιοτήτων και των σχεδιασμών που θέτει η οργάνωση.
Οι Mapuche θεωρώντας ότι συνεχίζουν να αποτελούν εθνότητα με γλωσσική, θρησκευτική και πολιτιστική αυτοτέλεια, απαιτούν την επιστροφή της γης τους καθώς και τη δημιουργία ανεξάρτητης επικράτειας που βέβαια θα είναι οργανωμένη σύμφωνα με τις παραδοσιακές μορφές οργάνωσης της φυλής σε πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό και διοικητικό επίπεδο.
Η συμβίωση με το χιλιανό κράτος θα πρέπει να είναι σε πλαίσια παντελούς ισότητας και αναγνώρισης τόσο της ύπαρξης της νέας εδαφο - πολιτικής επικράτειας όσο και της διαφορετικότητάς της ως προς τις δομές οργάνωσής της.
Απαιτούν επίσης η γη τους να απλώνεται σ' όλα τα εδάφη της Χιλής νοτιότερα από το φυσικό σύνορο του ποταμού Bio-Bio.
ΤΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΟΛΟΜΒΙΑΝΗ ΕΠΟΧΗ
Εκείνη την εποχή, υπήρχαν πολλές ομάδες ιθαγενών διαφορετικών πολιτισμών, απ’τις οποίες κάποιες έχουν εξαφανιστεί σήμερα. Απ’το Βορρά προς το Νότο είναι: οι Atacamenos, Diaguitas, Changos, Mapuche (διαιρεμένοι στις βόρειες φυλές, τους Pinunche και στις νότιες φυλές, κυρίως τους Huiliche), οι Chonos, Alacuies, Yamana και οι Can. Κάποιοι απ’αυτούς τους πολιτισμούς υπέστησαν βαθιές αλλαγές την εποχή της αυτοκρατορίας των Ίνκας, φτάνοντας πολλές φορές ως την εξαφάνιση, όπως οι Diaguitas και οι Atacamenos, καθώς και οι Mapuche από τις περιοχές βόρεια του ποταμού Maule.
Μια Γη Ευδαιμονίας
Κατά την άφιξη των Ισπανών κατακτητών, εκτιμάται ότι ο πληθυσμός των Μαπούτσε έφτανε το 1 εκατομμύριο και ήταν κυρίως συγκεντρωμένος στα νότια του ποταμού Bio Bio, όπου και έφτανε τους 500.000 κατοίκους. Μια από τις τότε πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές αντιστοιχεί στη σημερινή επαρχία Arauco στην Περιοχή Araucania. Οι περιοχές συγκέντρωσης του πληθυσμού εξαρτόταν από τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους. Οι διάφορες περιοχές διέθεταν μια καταπληκτική ποικιλομορφία κλίματος: στο βορρά μεσογειακό, στο νότο υγρό και στα ανατολικά, ηπειρωτικό.
Ένας λαός ενωμένος
Οι ιθαγενείς που κατοικούσαν τη Χιλή του 16ου αι., από το Choapa στα βόρεια μέχρι τον κόλπο του Reloncavi στα νότια, ανήκαν στον ίδιο λαό αγροτών, κεραμιστών, υφαντών, κυνηγών… Πέρα από την κοινή γλώσσα, την mapudungun, η ενότητά τους ως λαού άρχισε να ενισχύεται, ιδιαίτερα στα νότια του ποταμού Maule, εξ’αιτίας του πολέμου που αναγκάστηκαν να κάνουν ενάντια στους Ίνκας γύρω στα μισά του 15ου αι.
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΑΠΟΥΤΣΕ
Η παραδοσιακή οργάνωση αποτελείτο από την ανεξάρτητη οικογενειακή ενότητα (Rucanmahuen) στο εσωτερικό κάθε κοινότητας (Lofhuen), με την οποία συνδεόταν μέσω του αρχηγού της οικογένειας (Gu-en-Ruca). Η επαφή με τις άλλες κοινότητες γινόταν μέσω του αρχηγού της κοινότητας (Lonko). Η συνέλευση των «Lofhuen» εξέλεγε τους κύριους αρχηγούς (Nidol-Lonko), οι οποίοι επέλεγαν μεταξύ τους τον αρχηγό της περιοχής (Ullmen). Η διοίκηση του Λαού των Μαπούτσε γινόταν μέσω μιας τοπικής ομοσπονδίας των «Futan-Mapu», περιοχών που αριθμούσαν πολλές Lofhuen.
Μια ινδιάνικη μαρτυρία
Οι Μαπούτσε (Αραουκανοί) δεν είχαν γραφή κι έτσι, δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για το παρελθόν τους, καθώς και για πιο πρόσφατες εποχές, μ’εξαίρεση τις σχέσεις τους με τους διάφορους ιεραπόστολους. Να σημειώσουμε ωστόσο την ύπαρξη μιας γραμματικής Μαπούτσε και τη γραπτή μαρτυρία ενός Μαπούτσε, με τίτλο: «Η ζωή και οι συνήθειες των Araucanos, στο δεύτερο μισό του 19ου αι.» (Kuifique mapuche yem chumnechi ni Admonefel enn).
Nguechen, ο Δημιουργός
Η θρησκεία Μαπούτσε περιφρονήθηκε και απαγορεύτηκε από τον Ευρωπαίο εισβολέα, ο οποίος, σε όλη τη διάρκεια της κυριαρχίας του στη χώρα, έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην παρεμπόδιση και εξαφάνιση των τελετών Μαπούτσε, έχοντας απέναντί του έναν βαθιά θρησκευόμενο λαό που πίστευε σ’έναν μοναδικό Θεό (Nguenechen).
Το θρησκευτικό δόγμα των Μαπούτσε μεταδιδόταν προφορικά. και δεν υπήρχε μια ειδική ιερατική κάστα που να της έχει ανατεθεί η διαχείριση των ηθικών, θείων εντολών. Αλλά, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχαν δυο κατηγορίες λειτουργών που διατηρούσαν μονίμως μια κάποια σχέση με τη θρησκευτική ζωή Μαπούτσε: οι «Ngnenpins» και οι «Machis». Οι Ngnenpins (Κύριοι του Λόγου)… « ήταν άτομα σεβαστά για τ’άσπρα τους μαλλιά, την αρετή και το άμεμπτο ήθος τους. Ο δημόσιος ρόλος τους περιοριζόταν στο να καλούν τις φυλές στις θρησκευτικές γιορτές και να ηγούνται σε αυτές» (Emile Housse: «Μια ινδιάνικη εποποιία- οι Aραουκανοί στη Χιλή», 1938).
Οι Machis (άνδρες και γυναίκες) αντικαθιστούσαν τους Ngnenpins. Σήμερα, ο ρόλος τους έχει διευρυνθεί και πέρα από το λειτούργημά τους ως γιατροί ή νοσοκόμοι των κοινοτήτων, ηγούνται και των θρησκευτικών τελετών.
Οι Μαπούτσε αναγνώριζαν τον Nguechen ως ένα υπέρτατο όν, δημιουργό όλων των πραγμάτων, ο οποίος κυβερνά τη γη. Αυτός έδινε τη γονιμότητα στα φυτά, στα ζώα και στους ανθρώπους. Η μορφή του ήταν ανθρώπινη, αλλά εξιδανικευμένη. Του απέδιδαν άλλοτε αρσενικό και άλλοτε θηλυκό φύλο, χωρίς κανένα πρόβλημα, αλλά συνήθως τον επικαλούνταν ως «Chau» (Πατέρα).
Οι Μαπούτσε πιστεύαν στη μετεμψύχωση και διέκριναν τις ψυχές σε τέσσερις ομάδες:
- τις ψυχές των κακών μαγισσών, που προορίζονταν για τιμωρία, αλυσοδεμένες και αιώνια καιόμενες στα βάθη των ηφαιστείων
- τις ψυχές των «Ullmens» και των «Lonkos», των οποίων ο προορισμός ποικίλλει: άλλοτε φύλακες των μαγισσών, άλλοτε πουλιά και άλλοτε αστέρια
- τις ψυχές των πολεμιστών, που όταν αφήναν το σώμα τους στο πεδίο της μάχης μεταμορφώνονταν σε αιώνιους πολεμιστές, στις ανώτερες σφαίρες
- τις ψυχές των απλών ανθρώπων που η αιώνια ζωή τους θα ήταν πέρα από τη θάλασσα (τον Ειρηνικό ωκεανό), εκεί όπου δύει ο ήλιος…
Οι Μαπούτσε πιστεύαν ότι οι αθάνατες ψυχές συνέχιζαν να έχουν μια ζωή αρκετά παρόμοια με αυτή των θνητών και χρειάζονταν ρούχα, ζεστασιά, τροφή, όπλα. Γι’αυτό και στους τάφους των νεκρών τοποθετούσαν κοσμήματα και ρούχα, όπλα κι εργαλεία.
Τα «Nguillatun»
Η λατρεία του Nguenchen εκφράζεται μέσα από την αρχαία τελετή του Nguillatun, μια ενότητα επίσημων τελετών, που γιορτάζεται σε όλες τις κοινότητες Μαπούτσε. Πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια, σύμφωνα με την παράδοση. Αλλά οι καιρικές συνθήκες και άλλα φυσικά φαινόμενα μπορούν ν’αλλάξουν αυτό το ρυθμό και να γιορταστεί, για παράδειγμα, και σε κάποια περίπτωση παρατεταμένης ξηρασίας.
Υπάρχουν τρία είδη Nguillatun:
1) το κανονικό Nguillatun: τελετή προσευχής για την υλική και πνευματική ευμάρεια της κοινότητας και γενικά του λαού.
2) το Nguillatun Kamarrikun: τελετή απονομής τιμών που γίνεται μετά τους θερισμούς, γενικά μεταξύ Μάρτη και Μάη. Είναι η πιο επίσημη τελετή που συμβολίζει τον πλούτο και γίνεται για την απόδοση τιμής στον Nguenchen.
3) Το Pichi Nguillatun: είναι ένα Nguillatun μικρότερης σημασίας, συνήθως πρόχειρα οργανωμένο, χωρίς πολλές προετοιμασίες και το οποίο γίνεται για να προσευχηθούν στον Nguenchen μετά από μια καταστροφή, όπως σεισμό ή έκρηξη ηφαιστείου.
Παλιότερα, η διοργάνωση του Nguillatun επαφιόταν στους «Lonkos» των κοινοτήτων και μπορούσε να γίνει μετά από αίτηση του «Ngnenpin». Ο χώρος όπου πραγματοποιείται το Nguillatun λέγεται «Nguillantahue» (ένα είδος ναού) και χωρίζεται σε 4 τμήματα που αναπαριστάνουν τη γη.
Η τελετή διαρκεί δύο ημέρες και περιλαμβάνει 4 φάσεις, η κάθε μια από τις οποίες χωρίζεται σε 4 πράξεις:
- Llitun ή αρχική πράξη
- Το Yappetun ή η εξύμνηση του Nguenchen
- Επανάληψη των ύμνων μετά από ένα διάλειμμα για ξεκούραση
- Τέλος, η τελευταία πράξη συνοδεύεται απ’το Witronpurrun, χορό που μιμείται την κίνηση των σύννεφων και το Lukutun, γονατιστή προσευχή.
Αυτές οι 4 πράξεις επαναλαμβάνονται στη διάρκεια των 4 φάσεων της τελετής.
Στο τέλος του Nguillatun, ψάλλεται το Awen-Nguillatun, ή τελική προσευχή, συνοδευόμενη απ’το Chalin, τον αποχαιρετισμό στους συμμετέχοντες και καλεσμένους.
«Machin» και «Machitun»
Το Machin αποτελεί ένα κοινωνικο-θρησκευτικό θεσμό του λαού Μαπούτσε και οι Machis είναι τα άτομα που ασκούν την αντίστοιχη λειτουργία. Αυτοί θεωρούνται επιλεγμένοι από το «Ffil-eu» (“θείο πνεύμα”) και όχι από δική τους θέληση. Θεωρείται ότι έχουν δεχθεί ένα θείο κάλεσμα, καθώς το πνεύμα «Nguenchen» τους καλεί μέσα από όνειρα ή οράματα, συνήθως μετά την παιδική ηλικία.
Για να προσευχηθούν οι Machis χρησιμοποιούν ένα «Kemu-Kemu» ή «Rehue». Το Rehue είναι ένας κορμός δέντρου σκαλισμένος έτσι ώστε στο ανώτερο άκρο του να παριστάνει μια ανθρώπινη μορφή. Περιλαμβάνει 5, 6 ή 7 σκαλιά, το καθένα από τα οποία συμβολίζει τη γνώση και τη δύναμη που μεταδίδονται στον Machi, απ’το μεγάλο πνεύμα του Nguenchen.
Το Machitun ή Dattun είναι η πράξη διάγνωσης και θεραπείας των ασθενειών, αλλά και αυτή του εξορκισμού και της σύστασης κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής κατά τη διάρκεια της έκστασης των Machis («Konmin»). Κατά το Machitun, οι Machis δέχονται επίσης τη βοήθεια του «Ngechalmachiffe» (διερμηνέα), μιας «Yeόlffe» (γραμματέα) και των «Weichaffes».
Το Machitun διαρκεί δύο μέρες και αποτελείται από εσπερινές και πρωινές τελετές. Κάθε τελετή εκτυλίσσεται με τον ακόλουθο τρόπο:
- αρχική προσευχή ή Llitun
- Ngetharron ή παλμός του σώματος
- Απαγγελία εξορκισμών, συνοδευόμενη από εντριβές του σώματος με θεραπευτικά βότανα
- Kόnmin ή έκσταση του Machi
- Επανάληψη των αποκαλύψεων του Machi από έναν διερμηνέα (Ngechalmachiffe) μπροστά στον Machi και τους βοηθούς του.
Η Δύναμη της Συμπάθειας
Για να πραγματοποιήσουν ένα Machitun, οι Machis χρειάζονται την αλληλεγγύη όλης της κοινότητας ώστε να μπορέσουν να θεραπεύσουν τον ασθενή. Αλληλεγγύη που εκφράζεται μέσα απ’τη συμμετοχή των «Wei -chaffes» (πολεμιστές με δόρατα). Αυτοί οι πολεμιστές οφείλουν να ελέγχουν ώστε να μην πλησιάσει κανείς ξένος στο «Ruka» (σπίτι) όπου πραγματοποιείται το Machitun. Οι Weichaffes μένουν με την οικογένεια του ασθενή. Σε όλη τη διάρκεια του Machitun, οι Machis συνοδεύονται με τραγούδια και με το Culrrun, ένα είδος κοίλου ταμπούρλου. Σ’ αυτά προστίθενται και οι φωνές των Weichaffes και τα χτυπήματα των δοράτων τους. Όλα αυτά μέσα σ’έναν αχό που συμβολίζει για τον ασθενή τη δύναμη και την παρουσία των αδερφών του Μαπούτσε, που βρίσκονται εκεί για να τον ενθαρρύνουν και να τον κάνουν να νιώσει ασφαλής. Αυτές οι ενθαρρύνσεις απευθύνονται επίσης και στους Machis.
15ος αι.: Κάθοδος από τις Άνδεις προς τη βόρεια Χιλή των πολεμιστών Κέτσουα της αυτοκρατορίας των Ίνκας. Συνασπισμός των Μαπούτσε κι αναχαίτιση των Ίνκας στον ποταμό Maule.
1515: Ο Ισπανός θαλασσοπόρος Χουάν ντε Σολίς καταπλέει στο Ρίο ντε Λα Πλάτα (Αργεντινή).
1536: Οι Ισπανοί ιδρύουν την πόλη Σάντα Μαρία ντε Μπουένος Άιρες στο Λα Πλάτα. Συνεχής αντίσταση των ιθαγενών φυλών των Πάμπας που αναχαιτίζουν τη διείσδυση των Ισπανών στο εσωτερικό της Αργεντινής.
1536: Μετά την κατάκτηση του Περού ο Πέδρο ντε Βαλντίβια αποβιβάζεται με 150 κονκισταδόρους στην κεντρική Χιλή. Ίδρύει την πόλη Σαντιάγκο ντε Τσίλε (1541) καθώς και την Κονσεπσιόν (1551) ως προκεχωρημένο οχυρό για την κατάκτηση της Αραουκανίας.
1553: Ο Lautaro πολέμαρχος των Μαπούτσε αιχμαλωτίζει και σκοτώνει τον Βαλντίβια.
1558: Ο πολέμαρχος των Μαπούτσε Caupolican αιχμαλωτίζεται και εκτελείται με βασανιστήρια.
1580: Οι Ισπανοί κατανικούν τις φυλές στις Πάμπας και εγκαθίστανται στην ενδοχώρα της Αργεντινής.
1641: Συνθήκη ειρήνης στο Quillin. Οι Ισπανοί αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία των Μαπούτσε στα εδάφη νοτίως του ποταμού Bio-Bio.
1810: Αποσχιστικά κινήματα των Κρεολών στην Αργεντινή και στη Χιλή για την ανεξαρτησία από την Ισπανία.
1813: Η επαναστατική Χούντα του Σαντιάγκο προσδιορίζει επίσημα τις περιοχές των Μαπούτσε. Τα εδάφη τους προσδιορίζονται στα νότια του ποταμού Bio Bio. Πολλοί Μαπούτσε συμμαχούν με τους Ισπανούς.
1814: Με τη νίκη τους στην Ρανκάγκουα οι Ισπανοί αποκαθιστούν την κυριαρχία τους στη Χιλή.
1816: Ο Χουάν ντε Σαν Μαρτίν κατανικά τους Ισπανούς στην Αργεντινή.
1817-18: Ο Μπ. Ο΄Χίγκινς με τη βοήθεια του Σαν Μαρτίν νικά τους Ισπανούς στο Τσακαμπούκο και το Μαϊπού της Χιλής.
1868-79: Οι Μαπούτσε αντιστέκονται μέχρις εσχάτων στο στρατό της Χιλής, (Πόλεμος για την “Ειρήνευση της Αραουκανίας”) καθώς και στο στρατό της Αργεντινής, 1878-83 (Πόλεμος για την “Κατάκτηση της Ερήμου”).
1881-82: Εξέγερση των Μαπούτσε στην περιοχή Malleco, αναζωπύρωση του πολέμου και αιματηρή καταστολή απ’το χιλιανό στρατό. Απώλεια των μισών εδαφών Μαπούτσε (500 χιλ εκτάρια)..
1970: Ανάληψη της πολιτικής εξουσίας στη Χιλή από το Συνασπισμό της Λαϊκής Ενότητας του Σ. Αλιέντε. 7.286 εκτάρια κλεμμένων εδαφών επιστρέφονται ξανά στους Μαπούτσε (1972).
1973: Αιματηρό στρατιωτικό πραξικόπημα και εγκατάσταση δικτατορίας με επικεφαλής το στρατηγό Πινοσέτ.
1989: Ο Πινοσέτ παραδίδει την κυβέρνηση στα πολιτικά κόμματα διατηρώντας την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και εξασφαλίζοντας την ασυλία στρατιωτικών και αστυνομικών για τα εγκλήματά τους.
1990: Αναδημιουργία των οργανώσεων Μαπούτσε όπως η Asociation Gre- mial de Pequenos Agricultores y Arte- sanos Mapuche Admapu, η Indentinad Territorial Lafkenche, το Centro de Es- tudios y Documentacion Mapuche Li- wen, το Consejo de Todas las Tierras Ma puche, και η πλέον μαχητική Coordi- nadora de Comunidades en Conflicto Aruco y Malleco.
1992: Το χιλιανό Κράτος εκδίδει νέο νόμο για τις σχέσεις του με τους ιθαγενείς της χώρας αγνοώντας τις βασικές διεκδικήσεις τους για αναγνώρισή τους ως εθνότητα, επιστροφή της γης τους, αυτονομία και αυτοδιάθεση των κοινοτήτων τους.
Τα τελευταία χρόνια σημειώνονται συνεχείς κινητοποιήσεις και μαχητικές ενέργειες των Μαπούτσε στη Χιλή, αλλά και στην Αργεντινή, κυρίως γύρω από το ζήτημα της κλεμμένης γης τους και της εκμετάλλευσής της από υλοτομικές, κτηνοτροφικές, τουριστικές κ.α. επιχειρήσεις. Οι περιοχές των Μαπούτσε αστυνομοκρατούνται, ξεσπούν συγκρούσεις και δεκάδες είναι οι ιθαγενείς αγωνιστές που συλλαμβάνονται και κρατούνται σε φυλακές.
Για τους Μαπούτσε, όπως και για όλες τις ιθαγενείς εθνότητες, η ΓΗ είναι ένα αγαθό, ένα ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΓΑΘΟ πάνω στο οποίο θεμελιώνεται και δομείται η παραγωγική βάση σύμφωνα με τις αρχές της συνεργασίας και της αμοιβαιότητας, που καθορίζουν τη σύμπραξη και τη συμμετοχή των διαφορετικών ομάδων που υποστηρίζουν την ύπαρξη μας ως Λαού.
Η ΓΗ, όπως και άλλα «αγαθά», αντιπροσωπεύει επίσης για τους Μαπούτσε μια άλλη διάσταση που θα μπορούσε να οριστεί απ’τον ΙΕΡΟ χαρακτήρα της.
Είναι ΑΥΤΗ που μας προσφέρει την τροφή μας, τη βάση της ζωής μας. Σχετίζεται άμεσα με τη σωματική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξής μας που με τη σειρά της είναι επίσης συνδεδεμένη με την κοινωνική εργασία. Η ΓΗ αντιπροσωπεύει για μας μια ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΒΑΣΗ που επιτρέπει την κοινωνική ζωή αλλά όχι τον ατομικισμό.
Μ’αυτόν τον τρόπο, οι Μαπούτσε αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κάτι αδιάσπαστο με τη Γη, την Ανθρώπινη Ύπαρξη και την Κοινωνική Ζωή. Γι’αυτό και δεν μπορεί να εξηγηθεί αλλιώς η μακρά και ηρωική αντίσταση του Λαού μας, που συνεχίζεται ως τις μέρες μας: έχοντας αρχικά ν’αντιμετωπίσει τους ξένους εισβολείς, σήμερα έχει απέναντί του όλες τις προσπάθειες, που πολλαπλασιάζονται μέσω διαφόρων νόμων, να μας ΑΦΟΜΟΙΩΣΟΥΝ, να μας απαγορεύουν να έχουμε το δικό μας τρόπο ζωής.
Η καταφανής έκφραση αυτών των προσπαθειών φαίνεται με τη δημοσίευση του νομικού διατάγματος 2568 της 22ης Μάρτη 1979, που προσπαθεί, σε συμφωνία με το κυρίαρχο σύστημα της εξουσίας, να μας αγκιστρώσει στο πλαίσιο του καπιταλιστικού οικονομικού μοντέλου το οποίο βασίζεται στην ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ, τη ΔΩΡΟΔΟΚΙΑ και την ΑΠΑΤΗ.
Ο αγώνας για την επανάκτηση των εδαφών
Το Pulmari (Πουλμαρί) είναι μια περιοχή 110.000 στρεμμάτων στην επαρχία Neuquln της Παταγονίας, στα σύνορα με τη Χιλή. Είναι πλούσια σε φυσική ομορφιά, σε μεταλλεύματα και σε βοσκοτόπους.
Μετά την εισβολή και την αρπαγή των εδαφών των Mαπούτσε από τον στρατό της Αργεντινής, το Pulmari έμεινε στα χέρια μιας αγγλικής εταιρείας (της οικογένειας Miller). Αγγλικά κεφάλαια είχαν εξοπλίσει και χρηματοδοτήσει τους «ήρωες» πατριώτες που διεύθυναν την εισβολή και τη σφαγή.
Και ποια ήταν η μοίρα των Μαπούτσε; Όσοι επέζησαν μετά τη δίωξη ανακατέλαβαν διάφορα εδάφη, ακόμα και μέσα στο Pulmari, αντιστεκόμενοι σε αυτό που επιχειρούσε να τους επιβάλει το Κράτος της Αργεντινής, δηλαδή τη διάλυσή τους ως Λαού.
Με την πολιτική των απαλλοτριώσεων που εφάρμοσε ο πρόεδρος Χουάν Περόν σχετικά με τα εδάφη και τις επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονταν οι εταιρείες αγγλικών συμφερόντων, το Pulmari μετατράπηκε το 1948 από αγγλικό τσιφλίκι σε περιοχή του αργεντίνικου στρατού. Οι Mαπούτσε συνέχισαν να είναι ξένοι στη δική τους γη...
Το 1985, αφού είχε τελειώσει η σκοτεινή και αιματοβαμμένη περίοδος της στρατιωτικής δικτατορίας, ο πρόεδρος Ραούλ Αλφονσίν υποσχέθηκε να δώσει το Pulmari πίσω στους Mαπούτσε. Έτσι το 1987 δημιουργήθηκε η C.I.P., μια κρατική οργάνωση με σκοπό να διαχειριστεί στο ενδιάμεσο τη γη του Pulmari. Το 1995, το «Συντονιστικό των οργανώσεων Mαπούτσε» κατήγγειλε για διαφθορά την C.I.P., η οποία είχε ήδη αναγορεύσει σε «τουριστική περιοχή» τις ιερές τοποθεσίες των Mαπούτσε και είχε εκχωρήσει αυθαίρετα τη γη σε όποιον πλήρωνε καλύτερα. Με αυτό τον τρόπο οι Mαπούτσε έμεναν για άλλη μια φορά αποκλεισμένοι από τη γη τους.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση οι Mαπούτσε αποφάσισαν να ανακαταλάβουν τα εδάφη τους. Η C.I.P. τους κατηγόρησε ως «σφετεριστές γης» και ζήτησε τη δίωξη της ηγεσίας τους και την εκκένωση των ανακατειλημμένων εδαφών. Οι Lonko Antonio Salazar και Desiderio Calfinahuel και οι Werken Roberto Ρancucheo και Placibo Caitruz βαρύνονται με αυτή την κατηγορία.
Το Γενάρη του 1996 εκχωρείται η περιφέρεια της λίμνης Pulmari σε Ιταλό επιχειρηματία ο οποίος σε συνεργασία με ελβετικό και ιταλικό τουριστικό γραφείο την προορίζει για διεθνή οικοτουρισμό. Αυτή η περιοχή είναι τελετουργικό και φιλοσοφικό κέντρο των Mαπούτσε. Η εκχώρηση αυτή δεν γίνεται αποδεκτή από την κοινότητα Ρorquinco στην οποία ανήκει ιστορικά ο χώρος. Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου η ίδια κοινότητα εμποδίζει έναν άλλο κάτοχο αδείας να εισέλθει στα εδάφη που του εκχώρησε η C.I.P. στην κοντινή περιοχή Coyahue. Η κοινότητα Puel, ενόψει της καλοκαιρινής περιόδου που άρχιζε και της επείγουσας ανάγκης για βοσκοτόπους, συμφωνεί με την κοινότητα Ρorquinco να καταλάβουν από κοινού το κτήμα «La Engorda», στις 10 Δεκέμβρη. Στις 14/12/96 αστυνομικές δυνάμεις εκκενώνουν το κατειλημμένο κτήμα, συλλαμβάνουν 10 μέλη των δύο κοινοτήτων και κατάσχουν τα ζώα. Οι συλληφθέντες απελευθερώνονται μετά από 24 ώρες και αποφασίζουν να ξαναγυρίσουν στο κατειλημμένο κτήμα, όμως ακολουθεί και δεύτερη εκκένωση από την αστυνομία. Την επόμενη μέρα εκκενώνεται και το κατειλημμένο από την κοινότητα Ρorquinco κτήμα Coyahue. Aυτή η πράξη καταστολής επισφραγίζεται από τη λευκή (Winka) δικαιοσύνη με τη σύλληψη 12 μελών της κοινότητας και του συντονιστικού. Όλοι ξέρουμε ότι η δικαιοσύνη κάνει ό,τι θέλει και ό,τι θέλει είναι πάντα να ευνοεί τους πιο ισχυρούς της οικονομικής εξουσίας. Αυτούς που σήμερα προορίζουν το Pulmari για ιδιωτική εκμετάλλευση του δασικού και ορυκτού πλούτου και των βοσκοτόπων του, και για τουριστική αξιοποίηση της φυσικής ομορφιάς του. Και μέσα σε αυτά τα σχέδια οι Mαπούτσε χωράνε μόνο σαν φτηνά εργατικά χέρια.
Το μήνυμα που στέλνουν οι Mαπούτσε σε κάθε Pu Peri (αλληλέγγυους φίλους και οργανώσεις υποστήριξης σε όλο τον κόσμο) είναι το ότι η καταστολή γεννάει μόνο περισσότερη αντίσταση: «Για το δικό μας Έδαφος - Δικαιοσύνη - Πολιτισμό - Ελευθερία, Marici Weu - Δέκα φορές, Θα Νικήσουμε!»
Alen
Στο Cautin, όπου γενικά τα εδάφη είναι λιγότερο κουρασμένα, οι μικρές ιδιοκτησίες αντιμετώπισαν κάπως καλύτερα την εντατικοποίηση της παραγωγής. Η αύξηση της παραγωγής για την αντιμετώπιση της πτώσης των τιμών αποτελεί μια χαρακτηριστική τακτική των μικρών παραγωγών που δεν διαθέτουν κεφάλαια για επενδύσεις σε άλλους τομείς και που δεν μπορούν να περιμένουν την άνοδο των τιμών. Στο Malleco όμως, αυτή η τακτική ήταν πέρα από τις δυνατότητες των αγροτών.
Τέλος, μια άλλη αιτία εσωτερικής μετανάστευσης σχετίζεται με τις άμεσες συνέπειες του διωγμού-radicacion3 στη ζωή των Μαπούτσε. Η στρατιωτική ήττα σήμαινε για τους Μαπούτσε όχι μόνο το ότι έχασαν την αυτονομία της απόφασης και την αυτοδιάθεσή τους για το παρόν και το μέλλον, αλλά ότι έχασαν επίσης τα περισσότερα και τα καλύτερα εδάφη τους. Η radicacion όμως δεν σήμαινε ούτε «ειρήνη» ούτε σεβασμό των εδαφών που το κράτος είχε διαθέσει στους Μαπούτσε μέσω των «Τίτλων Merced»4. Αντίθετα, η νομοθεσία για τους «ιθαγενείς», από την αρχή ακόμη, με το νόμο της 4ης Δεκεμβρίου 1866 (σχετικά με την ίδρυση πόλεων στα εδάφη ιθαγενών και την απαλλοτρίωση των ιδιοκτησιών τους)5, απέβλεπε πάντα -με μερική εξαίρεση των νόμων του 1972 και 1993- στην αφομοίωση των Μαπούτσε. Όταν το κράτος προχώρησε στη radicacion, ήταν ξεκάθαρο στο πνεύμα των νομοθετών ότι οι reducciones (ρεζέρβες) δεν θα ήταν παρά ένα πρόσκαιρο μεταβατικό στάδιο. Μετά το νόμο 4169 της 29ης Αυγούστου 1927 (που θέσπισε το ειδικό δικαστήριο για τη διαίρεση των ιθαγενών κοινοτήτων και ρύθμισε τις σχετικές διαδικασίες) το κράτος αποβλέπει πλέον στο να προκαλέσει, δηλ. να επιβάλει, το μοίρασμα των reducciones, προσβλέποντας στο διασκορπισμό των Μαπούτσε και τη διάλυσή τους ως συμπαγούς και συνειδητοποιημένης ομάδας.
Ούτε και το νομοθετικό διάταγμα 2568 της 29ης Μάρτη 1979 της στρατιωτικής δικτατορίας αποτέλεσε εξαίρεση. Ο αρχικός σκοπός αυτής της νομοθεσίας ήταν η εξαφάνιση των reducciones (ρεζερβών), μέσω της επιβολής φόρου στους χωρικούς Μαπούτσε που είχαν ατομικούς τίτλους ιδιοκτησίας για τα εδαφικά μερίδιά τους. Επίσης, σύμφωνα με το νομοθετικό διάταγμα, οι νέοι ιδιοκτήτες δεν μπορούσαν να πουλήσουν τη γη τους παρά μόνο μετά από 20 χρόνια. Ωστόσο, μπορούσαν να την νοικιάσουν με μισθωτήριο emphyteotique6. Με την ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή, οι χωρικοί Μαπούτσε έχασαν μέσα σε λίγα χρόνια ένα σημαντικό κομμάτι εδαφών τους που βρίσκονταν στις όχθες λιμνών, τα οποία εκχωρούνταν σε τιμή ελαφρά πιο υψηλή από την αγροτική τους αξία αλλά πολύ κατώτερη από την οικοπεδική τους αξία.
Η πίεση πάνω στους Μαπούτσε δεν ασκούνταν μόνο μέσω θεσμικών και νόμιμων οδών, αλλά και μέσω φυσικών ενοχλήσεων, δόλου, απάτης και σφετερισμών απ’τους μεγαλογαιοκτήμονες και τους χιλιανούς στρατηγούς. Σύμφωνα με τις αναφορές του CIDA (Διαμερικανική Επιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης, 1966) κατά την έναρξη της αγροτικής μεταρρύθμισης, καταγράφηκαν 1433 κλεμμένα (σφετερισμένα) εκτάρια γης μέσα σε έξι μόνο reducciones της επαρχίας Arauco. Κάποιες υποθέσεις σχετικές με κλοπή εδαφών έμειναν μπλοκαρισμένες στα δικαστήρια Ινδιάνων μέχρι τη δεκαετία του ’80. Η αρπαγή εδαφών συνεχιζόταν -και συνεχίζεται μέχρι σήμερα- ενώ η νόμιμη οδός ήταν ανεπαρκής στο να διευθετήσει τις διαμάχες. Ταυτόχρονα, η δημογραφική πίεση στο εσωτερικό των κοινοτήτων έκανε όλο και λιγότερο βιώσιμη την οικονομία των reducciones και πιο πιθανή τη μετανάστευση.
Ο πληθυσμός που καταγράφηκε στις reducciones και στις κοινότητες της επαρχίας Araucania δεν ποικίλε ιδιαίτερα στη διάρκεια των διαφόρων απογραφών. 1907: 101.118, 1920: 105.000, 1940: 115.880, 1952: 130.547, 1960: 138.814, 1992: 135.210. Παρόλο που αυτοί οι αριθμοί είναι αμφισβητήσιμοι7, είναι φανερό ότι υπήρξε κάποιο δημογραφικό όριο μέσα στη δεκαετία του ’40. Εξάλλου, πολλοί συγγραφείς χρησιμοποιούσαν για τις εργασίες τους τις στατιστικές της DASIN, σύμφωνα με την απογραφή της οποίας ο αγροτικός πληθυσμός Μαπούτσε αριθμούσε 322.916 άτομα το 1963 στις περιοχές μεταξύ Arauco και Llanquihue. Ωστόσο, η αναφορά του CIDA τόνιζε ότι οι αριθμοί της DASIN αφορούσαν «κατά προσέγγιση» τον πληθυσμό των reducciones με ή χωρίς Τίτλο Merced και όχι τον πληθυσμό Μαπούτσε συνολικά.
Έτσι, οι αριθμοί αυτοί έδειχναν μια αριθμητική σταθερότητα του αγροτικού πληθυσμού, κι απ’αυτά τα στοιχεία δεν μπορούσε να βγει συμπέρασμα για το αν ο συνολικός πληθυσμός Μαπούτσε μειωνόταν. Διάφορες μελέτες καταγράφουν ένα ισχυρό ρεύμα εσωτερικής μετανάστευσης. Το 1966, το CIDA χαρακτήριζε «υψηλό» το ποσοστό μετανάστευσης (25%) μέσα στις reducciones που μελετούσε, σημειώνοντας, σε ορισμένες περιπτώσεις, μια ολική ή σχεδόν ολική απουσία γυναικών και παιδιών. Μια μελέτη του ICIRA στο Chol Chol, την ίδια δεκαετία, εκτιμούσε το ποσοστό μετανάστευσης ίσο με 16%. Πιο πρόσφατες μελέτες επίσης επιβεβαιώνουν αυτά τα δεδομένα. Εδώ και 50 χρόνια περίπου, υπάρχει ένα σταθερό και σημαντικό ρεύμα οριστικής μετανάστευσης, ιδιαίτερα προς το Σαντιάγκο. Μετά την έκρηξη στον τομέα της παραγωγής φρούτων και του δασοκομικού τομέα, η κεντρική ζώνη καθώς και οι επαρχίες Conce- pcion, Arauco και η Αργεντινή, αν και σε μικρότερο βαθμό οι τελευταίες, δέχθηκαν ένα σημαντικό αριθμό μεταναστών, χωρίς ωστόσο το Σαντιάγκο να χάσει τη θέση του ως κυριότερο κέντρο υποδοχής.*
3. Διαδικασία εγκατάστασης του πληθυσμού Μαπούτσε μέσα στις reducciones.
4. Ο τίτλος του Merced αποτελούσε τίτλο συλλογικής ιδιοκτησίας πάνω στα εδάφη της reduccion και δινόταν απ’το Κράτος στον αρχηγό της οικογένειας ή στον αρχηγό των περισσότερων οικογενειών κατά τη στιγμή της radicacion.
5. Άλλοι νόμοι και διατάγματα που αφορούσαν τους ιθαγενείς πληθυσμούς είχαν ήδη ψηφιστεί πριν από αυτόν το νόμο, όπως π.χ. ο νόμος της 2ης Ιούλη 1852 που οριοθετούσε την επαρχία Arauco, αλλά φυσικά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ στην πράξη.
6. Δικαίωμα εκμετάλλευσης των αγαθών του άλλου, μετά από συμφωνία για μίσθωση μακράς διαρκείας μέσω πληρωμής ενός ευτελούς ποσού.
7. Ο A. Saavedra επισημαίνει ότι «σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνονταν επισκέψεις στα σπίτια, αλλά καλούσαν τους κατοίκους να πάνε ν’απογραφούν» (1971).
* Ας σημειωθεί ότι το Σαντιάγκο συγκεντρώνει περί τα 5,5 εκατ. κατοίκους, πάνω από το 1/3 του συνολικού πληθυσμού της Χιλής. Γύρω από το κέντρο του Σαντιάγκο απλώνονται μεγάλες παραγκουπόλεις αποκαλούμενες “Καγιάμπας” (μανιτάρια), όπου κατοικούν εκατομμύρια εργαζόμενων και άνεργων μέσα σε συνθήκες ανέχειας, μόλυνσης και πολύ συχνά έλλειψης ακόμη και βασικών παροχών, όπως της ύδρευσης.
Με τον αποκλεισμό της συμμετοχής μας στην επεξεργασία αυτού του διατάγματος και δεδομένου ότι εμείς, οι Μαπούτσε, έχουμε δικό μας πολιτισμό και ιστορία, εμφανίζεται ξανά μια νομοθεσία επιβαλλόμενη από τα πάνω, η οποία εξακολουθεί να αρνείται την πολιτισμική ιδιαιτερότητά μας. Έτσι ώστε, με λίγα λόγια, να μας αφανίσουν ως ξεχωριστή εθνότητα και να μας υποχρεώσουν να αφομοιωθούμε μέσα στη μάζα των ΧΙΛΙΑΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ, πράγμα που θα έλυνε μια και καλή το πολύ κακώς λεγόμενο «πρόβλημα Μαπούτσε».
Μερικά παραδείγματα αρκούν για να υποστηρίξουμε τις προγνώσεις μας πάνω σ’αυτόν το στόχο τους να τελειώσουν οριστικά με το Λαό Μαπούτσε. Ακόμη και όταν κάποια άρθρα του Ν. Δ. 2568 τροποποιήθηκαν απ’το νεότερο Ν. Δ. 2750, ως αποτέλεσμα της ομόφωνης αντίδρασης του Λαού Μαπούτσε, της καθολικής εκκλησίας και άλλων ανθρωπιστικών φορέων της χώρας, δεν άλλαξε τίποτα στην πράξη.
Στο Κεφάλαιο 1, άρθρο 1, παράγραφος β΄, αποφασίζεται ότι το μερίδιο γης που θα μεταβιβάζεται μετά από τεμαχισμό ρεζέρβας, απ’την ημέρα που εγγράφεται στα πρωτόκολλα ιδιοκτησίας, δεν θα θεωρείται πλέον ως γη ιθαγενών, ούτε και οι Ινδιάνοι ιδιοκτήτες ή δικαιούχοι αυτού του κομματιού γης.
Στο ίδιο κεφάλαιο, το άρθρο 3 επισημαίνει ότι «ως συνέπεια αυτού του νόμου, όλοι οι κάτοικοι μιας ρεζέρβας είναι δικαιωματικά μέλη της κοινότητάς της και είναι ιθαγενείς». Η ανάλυση δείχνει ότι αυτός ο νόμος, παρόλο που ισχυρίζεται ότι ευνοεί την εθελοντική διαίρεση-μοίρασμα της γης, στην πράξη, επιβάλλεται με τη βία: προσβολές, βιαιοπραγίες, επιστροφή σε προνόμια όπως ευνοϊκά δάνεια ή φοροαπαλλαγές για όλους όσοι συμμορφώνονται με το νόμο.
Απ’την άλλη, κάποιος ξένος μπορεί άνετα ν’αποκτήσει κάποιο τίτλο ιδιοκτησίας από τις αρμόδιες αρχές και μια απλή αίτηση τού είναι αρκετή για να προχωρήσουν σε τεμαχισμό της γης.
Τελικά, οι αντιτιθέμενοι στο νόμο καταγράφονται ως ανατρεπτικοί και απειλούνται με φυλάκιση.
Αυτή η αυθαίρετη διαδικασία αποφέρει όλων των ειδών τις επιπτώσεις στους Μαπούτσε: η ΣΥΝΟΧΗ της ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΤΑΙ, πολλές οικογένειες αδικούνται και εσωτερικές διχόνοιες που προκύπτουν καταλήγουν συχνά σε ανθρωποκτονίες.
Ξένοι άποικοι λοιπόν, επωφελούνται απ’την εφαρμογή αυτού του νόμου, ιδιοποιούμενοι εδάφη με τη συνενοχή των αρχών. Τελικά, σε πολλές κοινότητες, οι ιεροί χώροι όπου τελούνταν οι παραδοσιακές τελετές μας πέρασαν στα χέρια του δημοσίου, εξαιτίας του ότι κανένας Μαπούτσε δεν μπορούσε ν’απαιτήσει προσωπικά την ιδιοκτησία αυτών των συλλογικών εδαφών.
Οι μόνοι ωφελημένοι, τα μεγάλα ξένα συμφέροντα
Δεν μπορούμε να κλείσουμε χωρίς να καταγγείλουμε το γεγονός ότι το βασικό μας δικαίωμα, ως ανθρώπινα όντα, να οργανωνόμαστε και να ζούμε σύμφωνα με τη δική μας πολιτισμική ταυτότητα, είναι αυστηρά απαγορευμένο, πράγμα που αποτελεί σοβαρή παράβαση στον αυτοκαθορισμό μιας εθνότητας, έτσι όπως ορίζεται στην Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Χωρίς να ξεχνάμε ότι ο Λαός Μαπούτσε είναι φιμωμένος από το γεγονός και μόνο ότι η χιλιανή κυβέρνηση «του ορίζει» και «του προσφέρει» αντιπροσώπους-ανδρείκελα, και του υποδεικνύει θεσμούς όπως τα «Επαρχιακά Συμβούλια Μαπούτσε».
Η πιο σημαντική και εμφανής έκφραση αυτών των προθέσεων Ν’ΑΠΟΚΟΨΟΥΝ τον λαό Μαπούτσε από την ταυτότητά του είναι η Εθνική Απογραφή του 1982, που εξομοιώνει τα μέλη αυτού του λαού και των άλλων εθνοτικών μειονοτήτων με τους υπόλοιπους χιλιανούς πολίτες.
Πώς όμως θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά, αφού το ίδιο το Σύνταγμα προωθεί αυτή τη ΝΟΜΙΜΗ ΕΘΝΟΚΤΟΝΙΑ;
ΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ ΜAPUCHE -“ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ”
«Ένα δεδομένο στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι η στενή σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του χώρου του. Για μας, τους Μαπούτσε, η Φύση αποτελεί μια τάξη σε συνεχή εξέλιξη και ο άνθρωπος είναι εξ’ορισμού μέτοχος σε αυτήν. Ο ρόλος που του αναλογεί είναι η διατήρηση των ισορροπιών. Οι ριζικές αλλαγές που επιβλήθηκαν στο λαό μας, μας ωθούν κάθε μέρα στο ν' αναζητούμε νέες απαντήσεις στις ανησυχίες μας και στο να βρίσκουμε την αναγκαία ισορροπία για την ΕΠΙΒΙΩΣΗ μας. Γι’αυτό και η οργάνωσή μας σφυρηλατεί την ενότητα, δυναμώνει, εμψυχώνει, κατευθύνει ή προγραμματίζει τις κοινοτικές πολιτισμικές δραστηριότητες Mingato, Nguillatun, Palin, δημιουργώντας –στο βαθμό που το επιτρέπουν τα οικονομικά μας- προγράμματα για την υγεία, τη μόρφωση και την οικονομία»
«Ιδεολογία, πολιτική, φιλοσοφία του Ινδιανισμού-Μαπούτσε» Ιούλιος 1982
ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΩΝ «ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΗΣ ΓΗΣ»
Νομίζω ότι έχει περάσει πολύς καιρός από τότε. Ήταν πάνω από 100 χρονών όταν έσβησαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μου, και εγώ είμαι ήδη πάνω από 70, αλλά να τι μου διηγούνταν:
Έγινε ένας μεγάλος κατακλυσμός: η θάλασσα είχε κυριεύσει τα πάντα, τα ποτάμια είχαν ξεχειλίσει και τα χωράφια είχαν πλημμυρίσει. Κι ενώ το νερό ανέβαινε στις πλαγιές των λόφων, αυτοί έτρεχαν, έχοντας στο κεφάλι τους πήλινα κιούπια που είχαν φτιάξει για να προστατευθούν απ’αυτή τη φοβερή βροχή.
Έβρεχε έτσι χωρίς σταματημό για τρεις μήνες. Τα ζώα άρχισαν να ψοφάνε και τα γουρούνια, οι κότες, καθώς και τα σπίτια, παρασύρονταν απ’τα κύματα…
Τότε, οι Μαπούτσε σκαρφάλωσαν τις πλαγιές ενός λόφου που βρισκόταν στην αντίπερα όχθη του ποταμού Bio Bio και σ’εκείνη τη Γη πολλαπλασιάστηκαν και κατοίκησαν…
Ανάμεσα στο Cai Cai και στο Ten Ten
Εκεί κάτω, στο βυθό της θάλασσας, μέσα στην άβυσσο, ζούσε ένα μεγάλο φίδι που ονομάζονταν Cai Cai. Τα νερά που υπάκουαν σε αυτό άρχισαν να καλύπτουν τη Γη… Υπήρχε και ένα άλλο φίδι, το ίδιο ισχυρό, που ζούσε στις κορυφές των βουνών: το Ten Ten. Αυτό συμβούλεψε τους Μαπούτσε να σκαρφαλώσουν στις κορυφές. Καθώς τα νερά ανεβαίναν, πολλοί απ’αυτούς δεν τα κατάφεραν και πέθαναν μεταμορφωμένοι σε ψάρια.
Και τα νερά ηρέμησαν
Και τα νερά ανέβαιναν και ανέβαιναν… Το βουνό όμως δεν καλύφθηκε γιατί και αυτό ανέβαινε και ανέβαινε… Οι Μαπούτσε φόρεσαν τα πήλινα κιούπια στο κεφάλι για να προστατεύονται από τη βροχή και τον ήλιο και συλλάβιζαν «Cai, Cai, Cai…». Μετά, απαντούσαν «Ten, Ten, Ten…». Επίσης, έκαναν προσφορές και θυσίες κι έτσι το νερό ηρέμησε. Αυτοί που σώθηκαν, εξαπλώθηκαν στα βουνά και κατοίκησαν τη Γη.
Έτσι γεννήθηκαν οι Μαπούτσε, στα νερά του Bio Bio, του ποταμού-μήτρα…
«Ιστορία του λαού Μαπούτσε» Jose Bengoa
Τα παραπανω κειμενα ειναι αποσπασματα απο τις μπροσουρες:
"Contra Cumbre" 500 χρόνια μετά τον Κολόμβο...μια συναντηση στην Ισπανια με ινδιανικα κινηματα απ΄τη "Λατινικη Αμερικη"
Εναλλακτικές Εκδόσεις 8
ΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ MAPUCHE ΣΤΗ ΧΙΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ
Εναλλακτικές Εκδόσεις - Νότιος Άνεμος 17
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου